یک عالم عارف ازسادات رضوی

---

---

 سید مرتضی رضوی کشمیری در هشتم ربیع الاول در ایالات کشمیر ، در خانواده ای روحانی از سلسله سادات رضوی ،به دنیا آمد .پدرش سید مهدی شاه ، فرزند سید محمد ، عالمی زاهد بود که در ایالات کشمیر به تبلیغ معارف اسلامی و تدریس علوم دینی ،اشتغال داشت.مادرش بانویی دانشمند و با کمال بود. وی دوشادوش همسرش سید مهدی شاه به تبلیغ و تدریس می پرداخت که در تدریس و تعلیم دانش ریاضی دارای احاطه خاص و در این زمینه شهرت فراوانی داشت. [1]

«نسب»

سید مرتضی کشمیری از نوادگان امام رضا (ع) بوده که نسبت با چند واسطه درخشان به آن حضرت می رسد،[2]  از این رو به " رضوی " مشهور است.[3] نسبت دیگر او ،" قمی " است چه این که اجدادش از مدینه به قم مهاجرت نمودند و در آن شهر ماندگار شدند .جد بزرگش سید محمد اعرج فرزند احمد ابی المکارم فرزند ابوجعفر موسی مبرقع، اولین فرد از این خاندان بود که در سال 256ه.ق.به قم آمد.او در شب چهارشنبه 21 ماه ربیع الاول 296ه.ق.  در قم وفات یافت و در خانه ای که برایش خریده بودند ، به خاک سپرده شد .محل دفن او هم اکنون به نام مقبره موسای مبرقع در محله چهل اختران قم معروف است.[4]او را " کشمیری " می گویند ، چون جد هفتم وی سید ابوالحسن شاه از عالمان و فقیهان قمی بود که برای ترویج احکام دین به مشهد رضوی و از انجا به ایالت کشمیر هندوستان هجرت کرده و در همان جا ماندگار شد و سلسله خاندان کشمیری را تاسیس کرد . قبر سید ابوالحسن رضوی قمی در محلی به نام " بلبل لنکر " یا  " بلبل لا نکر " واقع است که یکی از زیارت گاه های معروف کشمیر به حساب می اید.[5]

«خاندان کشمیری»

 آل کشمیر که یک شاخه ازآن به " آل هاشم " نیز شهرت دارد ، از خانهای معروف در ایالات کشمیر ، قم و خصوصا کربلا هستند .عالمان و فقیهان معروف بسیاری ازآن برخاسته و منشا خدمات فرهنگی و اجتماعی فراوانی در جامعه اسلامی بوده و هستند .از میان آنان می توان به عالمان و فقیهان زیر اشاره کرد:

     سید عبدالله رضوی حائری آل کشمیری ( متوفای 1305ه.ق.)

     سید محمد حسن فرزند سید عبدالله حائری ، ( متوفای 1328ه.ق.)

     سید محمد علی (متوفای 1376ه.ق.) فرزند سید محمد حسن فرزند سید عبدالله از عالمان مبارز در انقلاب میرزای شیرازی دوم علیه انگلیسی ها که مزدوران انگلیسی ، منزل وی را در کربلا به توپ بستند.

     سید میرمختار شاه رضوی حائری آل کشمیری ( متوفای 1328ه.ق.)

 سید رضاآل کشمیری از روحانیون مبارز و از یاران آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی در عصر پهلوی که به عراق و از آن جا به بیروت تبعید و از یاران امام موسی صدر گردید.[6]

«تحصیلات»

 سید مرتضی رضوی کشمیری ، بعد ازفراگیری خواندن و نوشتن و قرائت قران ،مقدمات علوم دینی را از همان کودکی آغاز نموده و تا نوجوانی در کشمیر ادامه داد.او نهج البلاغه ، شرح هدایه ملاصدرا، ریاضیات ، منطق و فلسفه را زیر نظر مدرسان ، فقیهان و دانشمندان ماهر کشمیر و با کمک فهم سرشار ، استعداد فراوان و حافظه قوی ، به خوبی فرا گرفت .وی در سال 1284ه.ق. در سن 16 سالگی همراه دایی خود سید محمد کشمیری متوفای 1313ه.ق. برای تکمیل یافته های خود راهی شهرهای کربلا و نجف اشرف ، شهر علم و فقاهت شد ودر آن دو شهر نزد عالمان و فقیهان نامدار به کسب علوم عقلی و نقلی پرداخت و پس از سالها تحصیل و تحقیق و تهذیب نفس ، به درجه بلند اجتهاد و کمال نایل آمده ، در ردیف دانشمندان آن عصر قرار گرفت . سید مرتضی کشمیری ، در میان عالمان و فقیهان نجف و کربلا از جایگاه علمی خاص برخوردار بود. وی علاوه بر احاطه بر زبان های فارسی، عربی و هندی در علوم حدیث ،فقه ،اصول، اخلاق، فلسفه ، رجال و سایر علوم اسلامی داشت.به طوری که می توان گفت در همهآن دانش ها دارای تخصص و تبحر بود.آن گونه که در وصفش گفته اند ؛ با هیچ کدام از فقیهان ، فیلسوفان ، عالمان اخلاق ، روایت شناسان و دیگر دانشمندان نمی نشست ، مگر آن که انها اعتراف می کردند که وی در همه دانش های اسلامی ، دارای تخصص و احاطه کامل است.[7]

«استادان و مشایخ اجازه»

     سید مرتضی کشمیری ، در محضر استادان فراوانی در کشمیر ، کربلا و نجف ، به تحصیل علوم اسلامی و کسب مراحل عالی کمال معنوی پرداخت . شرح حال نویسان نام برخی از ان استادان را به شرح ذیل ذکر کرده اند:

سید مهدی کشمیری

وی پدر سید مرتضی کشمیری که در کشمیر ، " نهج البلاغه " و " شرح هدایه " ملاصدرا و بعضی از مقدمات علوم حوزه را به فرزندش سید مرتضی آموخت.[8]

سید محمد کشمیری ( متوفای 1313ه.ق.)

وی دایی سید مرتضی ، متولد 1260ه.ق. فرزند سید علی شاه فرزند سید صفدر شاه فرزند سید صالح رضوی قمی ، کنیه اش ابوالحسن ، از شاگردان میرعباس تستری استاد الاعظم و میرزا احمد علی قائمه الدین است که خدمات فرهنگی ، علمی و اجتماعی فراوانی انجام داد از جمله ،ساخت مدارس علمیه در لکنهو به نام مدرسه ایمانیه و مدرسه سید حیدرعلی یا فاطمیه و مدرسه سلطان المدارس که در ان به تدریس و تبلیغ احکام دین مشغول بود و بعد از وفات وی ، فرزند عالمش سید محمد باقر کشمیری متوفای 1346ه.ق. در آن مدرسه راه پدر را ادامه داد.[9]

محمد یوسف انصاری

محمد عبد الحلیم انصاری

مولی تفضل حسین

     سید مرتضی کشمیری ، درسهای ریاضیات ، منطق و فلسفه را در کشمیر نزد این سه استاد آموخت .[10]

     سید مهدی قزوینی ( متوفای 1300ه.ق.)[11]

 سید مهدی فرزند سید حسن قزوینی نجفی حلی ، از شاگردان شیخ موسی و شیخ علی کاشف الغطاء و سید باقر و سید محمدتقی قزوینی ، دارای آثار فراوان از جمله بصائر المجتهدین در 15 جلد است .[12]

     سید حسن بهبهانی ( متوفای 1300ه.ق.) [13]

وی فرزند ابراهیم حسینی موسوی بهبهانی ، متولد 1215ه.ق. در بهبهان ، از شاگردان شیخ انصاری است . او در سال 1300ه.ق. در راه بازگشت از حج در محله بئرالدرویش، نزدیکی های مدینه به دست راهزنان به شهادت رسید .[14]

     شیخ محمد حسین کاظمی ، ( متوفای 1308ه.ق.)[15]

 وی متولد 1224ه.ق. در کاظمیه ، دانشمندی فقیه ، زاهد و مرجع تقلید مسلمانان ، خصوصا در حل مشکلات  اقتصادی مردم و نهی از منکر بسیار کوشا بود.[16]

     شیخ محمد تقی هروی ( متوفای 1299ه.ق.)[17]

 وی متولد 1217ه.ق. فرزند حسین علی هروی اصفهانی حائری ، متولد هرات و نویسنده کتاب های " تلخیص تحفت الابرار " و " نهایت الامال فی کیفیت الرجوع الی الرجال است .[18]

     ملا حسینقلی همدانی در گزینی نجفی ( متوفای 1311ه.ق.)[19]

 وی فقیهی اصولی ، متکلمی بزرگ ، فیلسوفی متا له  و عارفی دل سوخته و از شاگردان شیخ مرتضی انصاری بود که تقریرات درس های فقه و اصول استادش را نگارش می کرد.[20]

     شیخ زین العابدین مازندرانی حائری ( متوفای 1309ه.ق.)[21]

وی متولد 1224ه.ق. در مازندران ، فرزند ملامسلم و از شاگردان شیخ علی کاشف الغطاء و شیخ محمد حسن نویسنده جواهر الکلام در نجف و سید ابراهیم قزوینی نویسنده ضوابط الاصول در کربلا است. از جمله آثار او ، در زینت العباد در موضوع فقه است ، که خلاصه درس استادش قزوینی است .علاوه بر سید مرتضی کشمیری ، شیخ عبدالله مازندرانی ( متوفای 1331ه.ق.)، شیخ علی خاقانی نجفی ( متوفای 1334ه.ق.)، شیخ محمد تقی شیرازی ( متوفای 1340ه.ق.)، و شیخ شعبان گیلانی نجفی ( متوفای 1309ه.ق.) از شاگردان برجسته وی محسوب می شوند .[22]

     میرزا حسین خلیلی تهرانی ( متوفای 1326ه.ق.)[23]

 وی فرزند خلیل رازی تهرانی ، از شاگردان بارز شیخ محسن بن خنفر عفکاوی متوفای 1270ق. و شیخ محمد حسن صاحب جواهر متوفای 1266ق. و شیخ مشکور حولاوی متوفای 1272ق. و نویسنده شرح نجات العباد است. او دارای خدمات اجتماعی فراوانی در نجف از جمله ساخت دو مدرسه بزرگ و کوچک برای تحصیل طلاب علوم دینی و احداث قنات برای تامین آب ساکنان نجف است .[24]

     میرزا محمد حسن شیرازی (متوفای 1312ه.ق.)[25]

وی فرزند میرزا محمود فرزند اسماعیل شیرازی ، متولد 15 جمادی الاول سال 1320ه.ق. در شیراز ، صاحب فتوای معروف تحریم تنباکو ، و استاد فقیهان و دانشمندان بزرگی همچون ، سید اسماعیل صدر، میرزا محمد تفی  و میرزا اسماعیل شیرازی ، سید محمد اصفهانی و شیخ محمد کاظم خراسانی است .[26]

سید حسین ترک

شیخ محمد لاهیجی [27]

 بعضی از شرح حال نویسان ، علاوه بر استادان ذکر شده ، شیخ مرتضی انصاری را نیز در زمره استادان بنام وی ذکر کرده اند .[28] ولی به نظر می رسد که صحیح نباشد چرا که شیخ مرتضی انصاری ( متوفای 1281ه.ق.) است و سید مرتضی کشمیری در سال 1284ه.ق. برای تحصیلات عالی علوم دینی وارد نجف اشرف شده است .[29]بنابراین وی سه سال بعد از وفات شیخ انصاری در محضر استادان نجف و کربلا به تحصیل پرداخته است از این رو نمی تواند از شاگردان شیخ انصاری باشد .

شیخ نوح قریشی نجفی (متوفای 1300ه.ق.)[30]

 شیخ نوح قریشی فرزند شیخ قاسم جعفری نجفی ، از شاگردان صاحب جواهر ، شیخ علی کاشف الغطاء، شیخ حسن کاشف الغطاء و از مشایخ روایت سید عبد الصمد شوشتری جزائری ، سید محمد هاشم چهار سوقی و سید مرتضی کشمیری است .همان طور که از استادان سید اسدالله دشتی اصفهانی ، شیخ عبدالحسین تهرانی ، سید ابراهیم سبزواری و سید جعفر مازندرانی نیز بود . ازآثار او، شرح شرایع ، و " الامامه " است که کتاب الامامه را در سال 1293ه.ق. تالیف کرده است .[31]

     شیخ محمد حسن یاسین بن محمد علی ( متوفای 1308ه.ق.)

     سید حسن بن سید محمد رضا بحرالعلوم.

     میرزا احمد هاشم فرزند میرزا زین العابدین موسوی خوانساری ( متوفای 1318ه.ق.)

     سید اسدالله اصفهانی ( متوفای 1290ه.ق.) [32]

تدریس

تحصیلات علمی و اخلاقی سید مرتضی کشمیری تا سال 1311ه.ق. ادامه پیدا کرد و با وفات استاد اخلاق و عرفانش ایت الله ملا حسین قلی همدانی دراین سال ، تدریس علوم دینی را به طور رسمی اغاز و تا اخر عمر با برکتش ادامه داد . بسیاری از دانشمندان و جویندگان علوم اسلامی در درس های فقه ، اصول و اخلاق وی حاضر شده ، از اقیانوس دانش وی، گوهرهای علم و معرفت به دست اورده ، بهره های فراوان بردند .[33]

جامعیت در علوم اسلامی ، احاطه بر اصول و فروع در ان علوم ، اطلاع از مبانی و اقوال و نیز تقوای  عالی و وجود کمالات معنوی ، عامل جذب شاگردان بزرگ به مکتب علمی او بود .شیخ اقا بزرگ تهرانی از دانشمندان اسلامی در این باره می گوید : من چندین سال در محضر ایت الله سید مرتضی کشمیری به تحصیل پرداختم . او را عالمی ربانی ، جامع علوم فقه ، اصول ،‌حدیث، تفسیر و دیگر علوم رسمی و غیر رسمی حوزه یافتم .[34]

شاگردان

سید مرتضی کشمیری ، جامع علوم عقلی ، نقلی و دارای کمالات معنوی ویژه ای بود از این رو شاگردان فراوانی در مکتب علمی خود از قبیل فقه ، اصول و اخلاق پرورش داد که هر کدام ازآنها در عصر خویش از مفاخر و بزرگان عالم اسلام به حساب آمدند . از جمله این شاگردان:

سید محمود مرعشی نجفی (متوفای 1338ه.ق.)

سید محمود ملقب به شمس الدین فرزند علی شرف الدین متولد 1279ه.ق.( پدر آیت الله مرعشی نجفی موسس کتابخانه معروف در قم )، عالمی فقیه ، اصولی ،متخصص در علم رجال و نسب سادات و مورخ واز استادان میرزا حسین خلیلی و محمد کاظم آخوند خراسانی بود. وی از شاگردان بارز درس اخلاق ، تهذیب نفس وسیر و سلوک سید مرتضی کشمیری است .[35]

میرزا ابراهیم تبریزی

وی فرزند محمد سمیع معروف به آقا بالا،متولد تبریز، از شاگردان میرزا حبیب الله رشتی ، لطف الله لاریجانی ، شیخ هادی تهرانی، میرزا عبدالحسین ایروانی و سید مرتضی کشمیری بود .[36]

از دیگر شاگردان وی:

شیخ علی قمی

شیخ محمد حسین بن محمد خلیل شیرازی عسکری ( نویسنده تعلیقه بر تفسیر بیضاوی)

سید علم الهدی نقوی کابلی ( متوفای 1368ه.ق.)

سید محمد موسوی خلخالی

حاج آقا حسین طباطبایی قمی( متوفای 1388ه.ق.)

میرزاجوادآقا ملکی تبریزی (1343ق.)

سید محمد حسین غزنوی

شیخ حسن علی نخودکی اصفهانی ( متوفای 1361ه.ق.)

شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم ( متوفای 1355ه.ق.)

شیخ  آقا بزرگ تهرانی نویسنده الذریعت الی تصانیف الشیعه ( متوفای 1389ه.ق.)

شیخ محمد حسین غروی اصفهانی (متوفای 1361ه.ق.)[37]

شیخ حسین حیدر عاملی [38]

سید عبدالله ثقت الاسلام ( متوفای 1382ه.ق.)

نویسنده ارشادالمسلمین الی اولاد امیر المومنین (ع)

سید ناصر حسین لکنهوی ( متوفای 1361ه.ق.)

نویسنده حدیث الطیر.

میرزا محمود شیرازی ( متوفای 1378ه.ق.)

نویسنده حاشیه بر خلاصت الحساب و کفایت الصول .

میرزا عنایت الله اخباری .

میرزا محمد جولانی ( متوفای 1361ه.ق.)

شیخ جواد شاه عبدالعظیمی ( متوفای 1355ه.ق.)

شیخ علی دامغانی ( متوفای 1362ه.ق.)

میرزا حسن حائری ( متولد 1287ه.ق.)

شیخ عیسی لواسانی ( متوفای 1364ه.ق.)

شیخ عبدالغنی الحر(متوفای 1358ه.ق.)

شیخ علی اکبر نهاوندی (متوفای 1369ه.ق.)

سید شهاب الدین مرعشی نجفی ( 1411ق.)

عبدالحسین شیرازی ( متوفای 1370ه.ق.)

میرزا عبدالباقی ملاباشی شیرازی ( متوفای 1354ه.ق.)

شیخ محمد حسن عمروآبادی ( متوفای 1363ه.ق.)[39]

تالیفات

سید مرتضی کشمیری ، دارای مهارت و تخصص کافی در تمام رشته های علوم انسانی بود از این رو علاوه بر تدریس ، به نگارش در آن زمینه نیز پرداخت . گرچه بیشتر آنها در حد دست نوشته باقی ماند. به هر حال تالیفات و دست نوشته های آن دانشمند اسلامی را تحت عنوان های ذیل می توان معرفی کرد:

 اعلام الاعلام فی علم الرجال

حشیت علی القوانین

حشیت علی ریاض المسائل سید علی طباطبایی

تعلیقات علی شرح الهدایت للقاضی میبدی

حاشیت علی شرح اللمعه

تعلیقات علی تقویم المحسنین

رسالت فی اعمال الهندسه س

شرح علی التحریر سلطان الحکماء

شرح علی صفحت الاسطرلاب للبهایی

رسالت فی البعد بین البلاد

تعلیاقت علی الحاشیت للمولی غلام یحیی

تعلیاقت علی الحواشی میرزاهد علی شرح التهذیب

تعلیاقت علی شرح التخیص الچغمینی

بحث فی الاسطرلاب

تعلیاقت علی شرح البیرجندی لسلطان الحکماء

ملحق الرساله فی البعد بین البلاد.

شرح عبارت المنهاج للمولی الکرباسی حول القبله

تعلیاقت علی رسالت ابن فهد حلی

تعلیاقت علی أمل الامل للحر العاملی

شرح فی شرح روایت عبدالله بن سنان من اصحاب الصادق(ع)

تعلیاقت علی منتخب الاتحاف للسیوطی.

تعلیاقت علی شرح درایت الحدیث للشهید الثانی تسلیک النفس الی جانب القدس[40]

عارفی بزرگ

عارف کسی است که شناختی واقعی از خداوند ، اسماء، صفات و مظاهر آن ها و نیز شناختی حقیقی از ارتباط جهان با خدا و رابطه خدا با جهان پیدا کرده است.عارف کسی است که با ریاضت و عبادت ، نفس عماره خود را رام ، آن را از هر گونه زنگار رذیله پاک و زمینه را برای تابش نور حقیقت در آینه دلش آماده می کند و علاوه برآن باطن خود را به زیور فضائل معنوی مزین می کند و به کمالات عالی دست می یابد .سید مرتضی کشمیری نیز از زمره عارفان بزرگ عصر خویش بود که در سایه تربیت و ارشاد عارفان بزرگی همچون ملا حسین قلی همدانی (متوفای 1311ه.ق.)به درجات عالی عرفان رسید. این عالم ربانی در نهایت ورع و تقوا و پیوسته در جهاد تفس و ریاضت ،عبادت سیر و سلوک عرفانی بود.[41]

کرامات سید مرتضی کشمیری

آیت الله سید مرتضی کشمیری ،در پرتو علم و عمل و تقوای فراوان و در سایه عبادت و بندگی خالصانه خداوند ، به  مدارج عالی کمال انسانی دست یافت و در زمره اولیای خدا و صاحب کرامات و ظهور و تجلی فیض الهی است . اشاره به دو کرامت از این عالم ربانی و فرزانه خالی از لطف نخواهد بود.

مشکل گشا حضرت زهرا(ع)

 در کربلا یکی از طلاب علوم دینی ،آیت الله عارف ،سید مرتضی کشمیری را به حجره خود دعوت نمود و او نیز قبول کرد .آن طلبه همراه آیت الله کشمیری به سوی حجره اش راهی شد ، به در حجره رسیدند . دیدند در حجره بسته است . چرا که هم حجره او در را قفل و کلید را با خود برده بود . آن طلبه از این واقعه عذر خواهی کرد و گفت: اگر اجازه دهید قفل را بشکنم . آیت الله کشمیری فرمود: مشهور است که اگر نام مادر حضرت موسی (ع) را بر قفل و در بسته بخوانند ، بدون کلید باز می شود . قطعا نام و مقام مادر ما حضرت زهرا(ع) از نام و مقام موسی (ع) بالاتر است . از این رو دستش را بر روی قفل در حجره گذارد و گفت : یا فاطمه . که قفل فورا باز شد .[42]

دعا برای مریض

مرحوم سید محمد نصیرآبادی نقل می کند :

 " هنگامی که آیت الله سید مرتضی کشمیری در عراق بود ، یکی از دوستانم به نام نواب مولوی سید اصغر حسین ، به بیماری سختی مبتلا گردید ؛به طوری که از معالجه نتیجه نگرفت.

شبی در عالم رویا دیدم در باغ سبز و خرمی هستم و  در آن جا قصر با شکوهی وجود دارد.چون در فکر درمان سید اصغر حسین بودم ،تصمیم داشتم ازآن باغ بیرون آیم ، نا گاه صدایی از آن باغ شنیدم که می گفت : کجا می روی ؟ برای پرستاری از سید اصغر حسین می روم .او گفت : چرا به محضر سید مرتضی کشمیری نمی روی تا برای سید اصغر دعا کند؟ گفتم : او در کجاست ؟ گفت :‌ در میان همین قصر است . در عالم خواب دیدم به طرف قصر رفته و وارد قصر شدم سید مرتضی را در مصلای قصر دیدم .سلام کردم ، جواب سلام مرا داد و لبخند زد. عرض کردم : برای شفای سید اصغر حسین دعا کنید . ایشان دعا کرد . من از قصر بیرون امدم .ناگاه از خواب بیدار شدم. دریافتم که اول اذان صبح است .و ضو گرفتم و نماز خواندم و سپس به خانه سید اصغر حسین رفتم . دیدم آیت الله سید مرتضی کشمیری به عیادت ایشان آمده و در کنار بستر سید اصغر حسین نشسته است ، ماجرای خواب خود را برای آقا نقل کردم و تقاضای دعا برای شفای سید اصغر حسین نمودم ، سید مرتضی گریه کرد و به من فرمود : شاید شخص دیگری را دیده ای . و به من فرمود : موضوع را مخفی بدار. برای شفای سید اصغر دعا کرد ، به طوری که او همان روز شفای کامل پیدا کرد .[43]

اقامه نماز جماعت

 سید مرتضی کشمیری علاوه برآن که یک چهره بزرگ علمی بود ،‌ به عنوان عالمی ربانی در اذهان عوام و خاص کربلا ، درای تقدس خاصی بود. از این رو از او درخواست کردند تا در کربلا به اقامه جماعت بپردازد . او نیز درخواست آنان را پذیرفته ، در حرم مقدس حسینی به اقامه جماعت پرداخت که تا آخر عمر شریفش ادامه داشت .مردم کربلا ، خصوصا اهل علم آن شهر ، علاقه خاصی به وی داشتند و در نماز جماعت به او اقتدار می کردند.[44]

او از نگاه دیگران

دانشمندان علوم مختلف اسلامی و نیز شرح حال نویسان ، به خاطر وجود ویژگی های علمی و معنوی در سید مرتضی کشمیری او را به صفات متعدد ستوده اند و از او به بزرگی یاد کرده اند.

شیخ آقا بزرگ تهرانی او را به سید مشایخ خود ، علامه و با تقواترین توصیف می کند .[45] و در جایی دیگر از او به نام عالم ربانی ، جامع علوم عقلی و نقلی ، در نهایت ورع و تقوا ، یاد می کند.[46]

نویسنده کتاب عشائر کربلا در مورد سید مرتضی کشمیری می گوید: او فقیهی زاهد و باورع و دارای کرامات گوناگون بود.[47] آیت الله مرعشی نجفی نیز او را به جامعیت در علم و عمل و گستردگی اطلاع و اگاهی نسبت به اخبار ،آگاه به مبانی فلسفی  و سایر علوم اسلامی توصیف می کند.[48]

نویسنده گنجینه دانشمندان می گوید : سید عالمان ،آیت الله سید مرتضی رضوی فرزند سید مهدی کشمیری ، عالمی فقیه ، محدثی آگاه ، عابدی با ورع ، پارسایی با تقوا و عارفی صالح ، از نوادر عصر خویش بود . به یک واسطه ازآیت الله حاج آقا حسین قمی شنیدم که  گفته است :‌ من منکر بودم که آدم خوب در زمان ما پیدا شود ،‌تا وقتی که حاج شیخ ابوالقاسم کبیر را در قم و حاج سید مرتضی کشمیری را در کربلا ملاقات کردم و یقین پیدا کردم که در این زمان هم ادم خوب پیدا می شود .[49]

بازماندگان

از آیت الله سید مرتضی کشمیری پنج دختر و دو پسر به نام های سید محمد کشمیری (متوفای 1392ه.ق.). و سید علی (متوفای 1369ه.ق.) باقی ماند .[50]

سید محمد رضوی کشمیری معروف به پرهیزکار ، در 27 ذی الحجه 1312ه.ق. به دنیاآمد تحصیلاتش در نجف اشرف و هم درس باآیت الله سید ابوالقاسم خویی بود . او از دانشمندان و عارفان زمان خویش بود . بارها او را در حرم حسینی (ع) در حال اعتکاف ، تضرع و توسل دیده اند . از و ی آثار ذیل باقی مانده است :‌

تحفت النجف ،عدت الدارین ،ریگستان نجف ( مجموعه اشعار فارسی )،خطرات الجنان فی سفر خراسان (عربی)

وی در سال 22 شعبان سال 1392ه.ق. در کراچی به لقاء‌الله پیوست و بنابر وصیت او پیکرش در صحن مطهر حضرت امیرمومنان علی (ع) در نجف اشرف به خاک سپرده شد.[51]

از سید محمد رضوی کشمیری پنج فرزند باقی ماند که سید مرتضی رضوی کشمیری و سید محمد رضوی کشمیری از عالمان و بزرگان عالم اسلام به حساب می آیند.

 سید مرتضی رضوی از عالمان بنام نجف و مصر بوده و دارای آثار ارزشمندی از جمله :-" مع رجال الفکر فی القاهره " است این کتاب درباره شیعه و شامل مصاحبه های دکتر طه حسین و دیگر استادان او در جامعت الازهر مصر است .

و اما سید محمد رضوی نیز از بزرگان علم و ادب بوده است وآثاری از وی یه یادگار مانده است از جمله :

لماذا اخترت دین الاسلام

لماذا اخترت مذهب الشیعه

تحفت الرضویت

توضیح البیان فی تفسیر القران

الشیعت فی عصور الظالمین

علی (ع) لاسواه

ثمرت العلم و...[52]

وفات و مدفن

آیت الله عارف سید مرتضی کشمیری بعد از سالها تحصیل ، تدریس و تهذیب نفس ، در تاریخ 13 شوال سال 1323ه.ق. در شهر مقدس کاظمین دارفانی را وداع گفت و به دیار باقی شتافت . پیکر پاک او بعد از غسل و کفن و اقامه نماز بر آن ،‌ به کربلای معلی انتقال داده شد و بعد از تشییع در حجره سوم بیرون از باب زینبیه موسوم به حجره کابلیه به خاک سپرده شد .[53]

---

[1] . مصفی المقام  ، ص 457، الاجازت الکبیرت ص 432 و مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3، ص 257.

[2] . عشائر کربلا و اسرها ، ص 183.

[3] .وی فرزند مهدی فرزند محمد کرم الله فرزند رضا فرزند حبیب فرزند مهدی فرزند مهدی فرزند محمد فرزند ابو الحسن فرزند سلام الله فرزند شاه میرزا فرزند عزالدین محمد عطاء‌الله معروف به میربدلا فرزند محمد فرزند محمد فرزند سلمان احمد فرزند ابی البطاء‌فرزند جعفر فرزند محسن فرزند ابراهیم فرزند علاء‌ الدین فرزند محمد اکبر فرزند اسماعیل فرزند ضیاء الملک فرزند میر سلطان اویس فرزند عطاء الله فرزند محمد فرزند علاء‌ الدین فرزند  اسماعیل فرزند ابراهیم فرزند محمد فرزند صالح فرزند احمد فرزند محمد اغرج فرزند احمد ابی المکارم  فرزند ابو جعفر موسی  مبرقع فرزند امام جواد (ع) فرزند امام علی بن موسی الرضا (ع) است . (عشائر کربلا و اسرها ، ص 183)

[4] . تربت پاکان ، ج2 ، ص 18.

[5] . اعیان الشیعه ، ج 2 ، ص 339  و  الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[6] . ترات کربلا ، ص 150 و عشائر کربلا و اسرها ، ص 183 تا ص 185.

[7] . گنجینه دانشمندان ، ج 6، ص 384، معارف الرجال ، ج 2، ص 409، مصفی المقال ، ص 457 و  الا جاازت الکبیرت ، ص 432.

[8] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ، ص 257 و  الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[9] . نقباء‌ البشر ، ج 1، ص 39.

[10] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3، ص 257.

[11] . همان .

[12] . اعیان الشیعه ، ج 10 ، ص 145.

[13] . مستدرکات اعیان الشیعه ،‌ج 3، ص 257.

[14] . شهداء‌ الفضیله ،‌ ص 331.

[15] . مستدرکات اعیان الشیعه ،‌ج 3، ص 257 و الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[16] . اعیان الشیعه ،‌ ج 9 ،‌ ص  257.

[17] . مستدرکات اعیان الشیعه ،‌ ج 3 ،‌ ص 257.

[18] . اعیان الشیعه ،‌ ج 9 ،‌ ص 195.

[19] . الاجارت الکبیرت ،‌ ص 432.

[20] . معارف الرجال ،‌ ج 1 ،‌ ص 271. شرح زندگی وی در همین جلد از گلشن ابرار امده است .

[21] . مستدرکات اعیان الشیعه ،‌ ج 3 ، ص 257.

[22] . معارف الرجال ،‌ ج 1 ، ص 331.

[23] . الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[24] . معارف الرجال ، ج 1 ، ص 276.

[25] . الاجازت الکبیرت ، 432.

[26] . معارف الرجال ، ج 2 ، ص 233.

[27] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ،‌ ص 257.

[28] . همان ، و  تراث کربلا ، ص 150.

[29] . الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[30] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ، ص 258 و  اعیان الشیعه ، ج 10 ، ص 121.

[31] . ماضی النجف و حاضرها ، ج 3 ، ص 82.

[32] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ،‌ ص 213 و ص 276 و الاجازت الکبییرت ،‌ ص 433.

[33] . الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[34] . مصفی المقا ل ، ص 457.

[35] . معارف الرجال ،‌ ج 2 ، ص 397 ( پاورقی).

[36] . تراجم الرجال ، ج 1 ،‌ ص 21.

[37] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ، ص 257.

[38] . تکملت امل الآمل ، ص 172.

[39] . المسلسلات فی الاجازات ، ج 2 ، ص 49، ص 77، ص 112 ، ص 147 ، ص 160 ، ص 206 ، ص 216 ،‌ ص 235 ، ص 241 ، ص 263 ، ص 341 ، ص 355 ،‌ص 377 ، ص 383 ، ص 388 ، ص 413 ،‌ص 421 ، معارف الرجال ، ج 2 ،‌ ص 187 ( پاورقی ) ، الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[40] . مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ، ص 257 و الذریعت ، ج 2 ، ص 237 و مصفی المقال ، ص 457 و الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[41] . معارف الرجال ، ج 2 ، ص 409 ، مصفی المقال ، ص 457، الاجازت الکبیرت ، ص 432.

[42] . گنجینه دانشمندان ، ج 6 ، ص 384.

[43] . ستارگان حرم ، ش 11 ، ص 40 . به نقل از نجوم السماء ، ص 236.

[44] . معارف الرجال ، ج 2 ، ص 410، الاجارت الکبیرت ، ص 432 و گنجینه دانشمندان ، ج 6 ، ص 384.

[45] . الذریعت الی تصانیف الشیعه ، ج 2 ، ص 237 و نقباء البشر ، ج 1 ، ص 40.

[46] . مصفی المقال ، ص 457.

[47] . عشائر کربلا و اسرها ، ص 184.

 [48].  الاجازت الکبیرت ،‌ ص 432.

[49] .  گنجینه دانشمندان ، ج 6 ، ص 383 و ص 384.

[50] . مستدرکات اعیات الشیعه ،‌ ج 3 ،‌ص 258.

[51] . تذکره علمای امامیه پاکستان ، ص 256.

[52] . معجم رجال الفکر و الادب ، ص 376، مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ،‌ ص 258 ، تذکره علمای امامیه پاکستان ، ص 256 ، دائرت المعارف للاعلمی ج 24، ص 69، و ج 26 ، ص 269.

[53] . اعیان الشیعه ، ج 10 ، ص 121 ، مستدرکات اعیان الشیعه ، ج 3 ،‌ ص 258 ،‌ تراث کربلا ، ص 150 و الاجازت الکبیر ص 432.

---

---